Antoine Johannes Aalders (1890-1955)

Door M.J. Aalders

Antoine J. Aalders (1890-1955) was de zoon van W.A. Aalders (1863-1918) en zijn vrouw Sophia Jeannette van Elden (1856-1918). Hij groeide op rond de zaak van de familie Aalders aan de Oudezijds Voorburgwal en was een oomzegger van de ‘bekeerde’ dominee, en een volle neef van Gerhard Charles, Johannes Christiaan, Henry William en Maria Anna Elisabeth.

Hij was een verwoed amateur-weerkundige. Vanaf het dak van zijn huis bestudeerde hij het onweer. Dit leidde tot publicaties in Hemel en Dampkring van 1916 en 1917. Deze trokken indertijd zeer de aandacht, en later onderzoek heeft aangetoond dat Aalders met zijn waarnemingen en interpretaties in de juiste richting zocht. Hij had bovendien een bijzonder station voor het waarnemen van de trekrichting van de wolken. Na een ziekteperiode, die er toe leidde dat hij reeds op 35-jarige leeftijd werd afgekeurd, wees de meteoroloog prof. Van Everdingen hem op de wolkenfotografie. Op dat terrein zou hij zich een internationale faam verwerven, die voortduurt tot op de dag van vandaag. De typering ‘amateur-weerkundige’, hoe juist op zichzelf ook, doet hem feitelijk geen recht. De meteoroloog E. Bleeker schrijft over hem: ‘Aalders was een meester. Hij paarde kunstzinnigheid aan een gronde kennis van het rijk der wolken en aan fotografisch vakmanschap’. Zijn eerste foto’s kwamen reeds voor de oorlog terecht in boeken van befaamde meteorologen als Van Everdingen en Cannegieter. Na de oorlog, toen hij zich toe legde op kleurenfotografie, groeide zijn faam. Op dit gebied heeft hij waarlijk pionierswerk verricht. Toen dan ook een internationale wolkenatlas werd samengesteld, bleek uiteindelijk eenderde van alle foto’s van de hand van Aalders. Voor zijn wolkenfoto’s maakte hij twee keer een reis met een weerschip, en talloze malen vertoefde hij met KLM of de Marine Luchtvaart Dienst boven de wolken. Men schat dat hij meer dan tienduizend zwart-wit foto’s en kleurenopnamen heeft gemaakt. Opmerkelijk is dat ook anderen zijn talent waardeerden. Zeven van zijn mooiste kleurenfoto’s (dia’s) zijn namelijk gebruikt door de firma MEVEC N.V. te Den Haag om het antidepressivum COFFADYN te promoten. Alle (huis)artsen kregen indertijd (ergens in de jaren zestig) een setje van deze fraaie wolkenfoto’s in kleur.

Voor zijn verdiensten op dit gebied werd Aalders in 1945 onderscheiden met de dr. J. van der Bilt prijs. Deze prijs, ingesteld als huldeblijk van de Nederlandse vereniging voor weer- en sterrenkunde aan haar oud-voorzitter, was bedoeld als een eerbewijs aan amateurs, die door eigen werkzaamheid resultaten van wetenschappelijke waarde verkregen. “U, Aalders’, zo sprak de voorzitter, ‘beschouwen we als de meest verdienstelijke weeramateur’.

Overigens loopt er in de familie Aalders een ‘depressieve’ lijn. Antoine was daarvan de meest uitgesproken exponent, zijn tante Antoinetta Johanna heeft enige tijd in het Buitengasthuis gewoond, toentertijd een psychiatrisch ziekenhuis. Ook zijn neven Johannes Christiaan en Henry William hadden last van stemmingsstoornissen, evenals zijn oom, de bekeerde predikant Gerhard Jan Daniel

Bronnen: ‘De dr J. Van der Bilt-prijs 1945 toegekend aan A.J. Aalders en A.van Sluiters’, Hemel en Dampkring april 1945. In mijn bezit bevindt zich ook nog W. Bleeker, ‘In memoriam A.J. Aalders 1890-1955’, zonder vermelding van het tijdschrift waarin dit werd gepubliceerd. Wellicht hetzelfde Hemel en Dampkring.